Neradin

Neradin se nalazi na juznim padinama Fruske gore. Smesten je u dolini Neradinskog potoka, izvorisnog kraka potoka Kalinjak. Selo je smesteno u istocnoj polovini iriske opstine. Od opstinskog centra Iriga udaljeno je 6 km, a od susednog sela Krusedol Prnjavora oko 4 km. Neradin je asfaltnim putem povezan na zapadu sa Irigom i na istoku sa Krusedol Prnjavorom, a preko ovog naselja i Krusedol Sela sa Partizanskim putem i putem Novi Sad- Beograd. Selo se nalazi na nadmorskoj visini od 184 m. Od sela postoji i losi zemljani put za Irig, nesto kraci nego asfaltni. Asfaltni put za Irig prolazi nesto juznije od naselja oko 1,5 km i to je put koji vezuje Krusedol Selo i Prnjavor sa Irigom. Od ovog puta oko 1,5 km postoji asfaltni prikljucak za Neradin.

Hatar Neradina ima povrsinu 1.377 ha ili 13,77 km2. Po broju stanovnika ovo naselje spada medju veca naselja iriske opstine. Prema popisu stanovnistva iz 1991. godine na ovom prostoru je zivelo 625 stanovnika. Aritmeticka gustina naseljenosti iznosila je, prema poslednjem popisu, 45,39 stanovnika/km2.

Veci potesi u hataru su na severu Veliki i Mali Kalenik, te Popis i Rastov cot, Krcevine i Grabovac, sa zapadne strane, a sa istocne strane su Orljak i Ljubojevac. Neposredno oko naselja su Sevinjak, Orljak, Ljubojevac i na jugu potes Plavulja. Juznije od naselja prema katastarskoj opstini Bankovcima su potesi: Luke, Ljestane, Brestovac, Miljkovi, Creparna. Katastarska opstina Bankovci nije vezana ni za jedno naselje vec se nalazi izmedju hatara Neradina i Satrinaca. U predelu ovog hatara postoji ekonomija koja je u sastavu Zemljorednicke zadruge "Fruska gora" Irig. Potese u ovom hataru imaju poljoprivredni proizvodjaci iz Neradina. Potesi nize od potesa Palanke u hataru Bankovaca zvani Veliki Bankovci i potesi juznije od Plavulja zvani Mali Bankovci privatno su vlasnistvo, parcele Neradinaca.

FIZICKOGEOGRAFSKE ODLIKE

U reljefnom pogledu potesi severnog dela neradinskog hatara pripadaju planinskom delu Fruske gore i imaju sve karakteristike Fruske gore, jer to i jesu. To su veliki nagibi, diseciran reljef izvorisnom celenkom potoka Kalinjak. Nizi delovi ovog hatara prostiru se preko fruskogorske lesne zaravni. Lesna zaravan je disecirana potocima i njihovim dolinama Kalinjaka, Kajinovca i Luka Potoka.

U pogledu hidrografskih prilika, stanovnistvo se vodom snabdeva iz kopanih bunara. Voda iz bunara najcesce se izvlaci cekrkom, ali se jos uvek koristi i sistem djerma, koji se moze videti na ulazu u selo sa desne strane.

Biljni svet je raznovrstan. Povrsine pod prirodnom samoniklom vegetacijom pre krcenja suma su bile znatne. Posle krcenja i preoravanja vece rasprostranjenje imaju tzv. kulturne biljke koje je zasejao covek. Prirodna samonikla vegetacija se jos javlja na znatnijim povrsinama u severnom delu hatara u sumskom pojasu. U ostalim delovima hatara ona se javlja na neobradjenim povrsinama, pored puteva na lesnim odsecima, na pasnjacima u juznom delu hatara. Sumsku zajednicu cine listopadne sume, pretezno bagrem, a livadsku zajednicu korovske trave, zubace, stir i dr. Na obradjenim povrsinama preovladavaju zita. Od zivotinjskog sveta javljaju se glodari i razne vrste ptica, vrapci, laste, fazani, cavke i dr.

DRUSTVENOGEOGRAFSKE OSOBINE

Pratiti brojno kretanje stanovnistva ovog naselja moguce je od vremena organizovanih popisa stanovnistva, a to je 1869. godina. Na brojno kretanje stanovnistva uticali su: migracije, prirodni prirastaj, razne bolesti zaraznog karaktera u proslosti, zatim ratovi kojih ova teritorija nije bila postedjena.

Brojno kretanje stanovnistva Neradina:

Prvi posleratni popis 1948. pokazuje smanjenje koje je iznosilo preko hiljadu lica, tacnije 1.107. Ovako veliko smanjenje bilo je posledica vise faktora. Jedan od najvecih razloga bilo je veliko stradanje stanovnistva za vreme Drugog svetskog rata. Drugi je cisto administrativne prirode. Naime, prilikom popisa 1931. godine u ukupnom broju stanovnika koji je iznosio 2.131 uracunati su i zitelji Grgetega i Satrinaca. Popisne 1948. ova dva naselja se vode kao posebni popisni krugovi. Ovom naglom smanjenju brojnog stanja stanovnistva doprinele su i migracije stanovnistva ovog sela u obliznje gradske centre. Ovde nije bilo organizovanih iseljavanja citavih porodica, vec su se iseljavali mladji zitelji u Irig, Rumu, Indjiju i Novi Sad i tamo zasnovali svoja domacinstva. Svega su se nekolike porodice iselile u Besku sa 24 clana. U drugom periodu od 1948. do popisa 1991. godine broj stanovnika je u skoro stalnom opadanju. U ovom stalnom smanjenju broja stanovnika znacajan udeo ima veoma mali prirodni prirastaj koji je u poslednjih 30-ak godina sa negativnom stopom. Pored toga znatna su iseljavanja mladjeg stanovnistva, dok su veoma mala useljavanja. Doseljavanje stanovnistva za vreme organizovanih posleratnih kolonizacija u ovo naselje nije bilo. Stihijsko useljavanje kasnije je bilo beznacajno za ovo naselje. Uselile su se samo dve porodice Vidakovica iz Bosne. Prateci prirodni prirastaj za dva perioda, prvi 1961-1970 i drugi 1971-1980. godine svi su izgledi da je mala stopa prirodnog prirastaja jedan od glavnih uzroka stalnog smanjenja broja zitelja Neradina.

U pogledu etnicke strukture Neradin je dosta homogena sredina u kojoj Srbi dominiraju. Od ukupno 625 stanovnika, koliko je registrovao popis iz 1991. godine, Srba je bilo 602 ili 96,3 %, Madjara 11 ili 1,8%, Roma 5 ili 0,8 % i Hrvata 4 ili 0,6%.

Obrazovna struktura stanovnistva starijeg od 15 godina zivota:

Sto se tice strukture stanovnistva Neradina prema aktivnosti, u Neradinu je 1991. godine od ukupno 625 stanovnika 325 bilo aktivnih ili 52 %, sto je vise od opstinskog proseka (42,9%). Izdrzavanih lica bilo je 277 ili 44,3 %, (dok je u isto vreme prosek za irisku opstinu iznosio 40,7 %). Treba istaci da je znatno vise bilo zena kao izdrzavanih lica, odnosno od 277 lica njih je bilo 197 ili 71,1 %, a muskaraca 80 ili 29,9 %. Najmanje je lica sa licnim prihodima kojih je bilo samo 22 ili 3,2 %, sto je neuporedivo manje od proseka u opstini (15,0 %).

Prema popisu iz 1981. godine, priblizno jednak broj bilo je dece do 7 godina zivota, kao i dece dorasle za osnovno obrazovanje starosti 7-14 godina. Prvi kontigent cinilo je 63 lica, a drugi 62, sto cini oko 9 % populacije. Prema broju dece dorasle za osnovno obrazovanje, Neradin je bio na cetvrtom mestu u iriskoj opstini, ispred njega su bili Irig, Vrdnik i Jazak, najmnogoljudnija naselja. Kontigent dece uzrasta do 7 godina, odnosno njihova brojnost je veoma vazan podatak, jer se na osnovu njega moze planirati skolski prostor u narednoj deceniji. Prema njihovom udelu realno je ocekivati da ce u narednih 10 godina biti izmedju 9 i 10 %. Kontigent omladine, lica stara 15-27 godina u Neradinu ima 115 ili 16,3% populacije. Od interesa je da sagledamo i kontigent radno sposobnog stanovnistva (muskaraca starih 15-64 godina i zena starih 15-59 godina). Ovaj kontigent cini 444 lica ili 63 % populacije (od cega 236 muskaraca i 208 zena). Od ukupnog broja zenskog stanovnistva (360), njih 143 ili 39,7 % pripada fertilnom kontigentu, starosti 15-49 godina, kontigentu sposobnom za radjanje, za reprodukciju stanovnistva.

Osnovna privredna grana neradinskog hatara je poljoprivreda, narocito ratarstvo za koje postoje najbolji uslovi. Prostiranje hatara na fruskogorskoj lesnoj zaravni to omogucuje, kao i struktura povrsina. Od 1.377 ha otpada na oranice blizu 60 %. Dosta velike su povrsine pod sumama. 181 ha. Od ukupnih povrsina preko 70% su privatno vlasnistvo, a ispod 30 % su drustveno vlasnistvo. Pod vocnjacima se nalazi 87 ha, vinogradima 57 ha, livadama 38 ha i pasnjacima 129 ha. Na neplodno zemljiste dolazi 72 ha 39 ari i 92 m2, sto cini oko 5 %. Od ratarskih kultura najvise se gaje zita, na drugom mestu su industrijske biljke. Prema setvenim povrsinama psenica zauzima oko 20 %. Pored psenice, gaji se i kukuruz i jecam. Povrce se takodje gaji, ali ne samo za svoje potrebe, vec i kao trzisni viskovi. Tu su od najveceg znacaja proizvodnja i prodaja lubenica i dinja. Preoravanjem pasnjaka stocarstvu je suzen prostor za bavljenje ovom privrednom granom na ekstenzivan nacin, te se u novije vreme Neradinci bave stajskim stocarstvom. Broj stoke u poslednje tri decenije je u stalnom opadanju, sto je odraz ukupnog stanja u stocarstvu ne samo ovog dela Srema, vec i znatno sire. Prema poslednjem popisu, ovaca je bilo 313 grla, svinja 711, goveda 358, konja samo 13 i zivine 3.113. Najvece smanjenje je kod broja konja, kojih je 1971. godine bilo 181 grlo.

Poljoprivrednici deo svojih proizvoda plasiraju u primorju, posebno lubenice, dinje i voce. Stoku koju ne otkupi PTK "Irig" prodaju na vasaru u Rumi svakog treceg u mesecu. Proizvodnih preduzeca u selu nema. Nosilac privrednog, poljoprivrednog zivota sela je PTK "Irig" preko svog odeljka Kooperacija. Od zanata u selu radi svega dva kovaca i jedna privatna ugostiteljska radnja. Saobracajno je dobro povezano sa Irigom, a preko ove saobracajnice i sa ostalim mestima Vojvodine. Preko Krusedol Prnjavora selo je povezano i sa medjunarodnim putem Beograd -Novi Sad -Subotica. U selo dolaze cetiri puta i isto toliko odlaze redovni autobusi za Irig i Krusedol. Ovome treba dodati da tokom skolske godine postoji i djacki autobus za prevoz ucenika u vise razrede osnovne skole. U selu postoji skola samo sa prva cetiri razreda (sa oko 30 ucenika u kojoj rade dva ucitelja). Prva skola je podignuta je 1799. godine zahvaljujuci pomoci Crkvene opstine Neradin. Nova skola sagradjena je 1873. godine uz pomoc mestana i budzeta opstine. Bila je jedna od retkih u Sremu koja je imala svoju biblioteku. Sadasnja jednospratna zgrada skole podignuta je 1930. godine.

Selo ima svoju ambulantu sa stalno zaposlenim medicinskim tehnicarem, a lekar posecuje selo tri puta sedmicno.Ostale dane lekarsku pomoc neradinci traze u Irigu. Selo nema svoju postu, mada je povezano automatskom telefonskom centralom. U selu je do 1984. godine bilo uvedeno preko 100 telefonskih prikljucaka. Selo ima nov Dom kulture, izgradjen pocetkom 1990. godine u kojem se nalaze prostorije mesnog fudbalskog kluba "Vojvodina", Mesna kancelarija i svecana sala. Selo nema bioskopsku dvoranu, niti se bioskopske predstave prikazuju. Od drustveno-sportskih organizacija u Neradinu postoji i FK "Vojvodina", osnovan 1957. godine, Lovacko drustvo "Kalenik", formirano krajem proslog veka. Trgovacke usluge pruza jedna prodavnica mesovite robe. Selo je organizovano u mesnu zajednicu kojoj pripada Grgeteg.

Neradin je jedno od starijih naselja u iriskoj opstini. Selo se pominje prvi put, odnosno prvi podaci zabelezeni su 1247. godine. U krusedolskom pomeniku zabelezeno je kao Meradin. Zabelezeno je da je 1702. imalo 24 doma, a 1734. godine 82 doma (Popovic, 1950). Kuga poznata kao "iriska" nije zaobisla ni ovo naselje. Od ukupnog broja zitelja iz 1795. godine kojih je bilo 968, obolelo je od ove bolesti vise od polovine stanovnistva, odnosno 562, a umrlo 425 lica. Kasnije se Neradin razvijao na mestu gde se i danas nalazi. Ovo naselje se svrstava u grupu potocnih naselja, a moglo bi se svrstati i u planinska naselja fruskogorske oblasti. Naselje je zbijenog tipa. Ulicna mreza i kuce u njoj prati konfiguraciju terena, te su ulice krivudave. Selo ima centar kao manji prosireni trg, gde se nalazi crkva, skola, prodavnica. Centralni deo sela nosi naziv Orasje, sto bi odgovaralo prostiranju glavne ulice, dok zapadni deo naselja nosi naziv Veliki sor, sto bi odgovaralo prostiranju ulice Mose Pijade. Sve ulice su asfaltirane. Takodje, sve ulice imaju izgradjene betonske trotoare. Pored sela u predelu potesa Luke i na cotovima nesto dalje od sela Novosadjani su poceli izgradnju vikend kuca. Selo pored toga sto je zbijeno ima izduzen oblik pored potoka i puta koji se nastavlja na put Krusedol -Irig. Kuce su tipicne vojvodjanske, na tzv. "brazdu", no pored njih postoje kuce savremeno gradjene, od tvrdog materijala sa duzom stranom okrenutom ka ulici. Centar sela podseca na manju varos. U centru sela je oktobra 1966. godine podignuta spomen ploca izginulim Neradincima u NOB.

U selu postoji crkva Sv. oca Nikolaja, sagradjena 1734. godine. Seoska slava je Sveti Nikola -19. decembra.

U selu zive pretezno starosedeoci: Radivojevici, Jankovici, Georgijevici, Subotici, Avramovici, Nikolici i dr. Selo je pretezno poljoprivredno-ratarsko, koje gravitira opstinskom centru Irigu.